چرا امام حسین (علیه‌السلام) قیام کردند؟
بررسی اهداف و نیات نهضت امام حسین (علیه‌السلام)
یکی از سوالات رایجی که درباره نهضت و قیام امام حسین (علیه‌السلام) مطرح می‌شود، دلیل قیام ایشان است؟ آیا ایشان نمی‌توانستند تقیه کنند و به یک بیعت صوری رضایت دهند؟ هدف اصلی ایشان از این نهضت چه بود؟
همچنین یکسری تحریف درباره دلایل قیام ایشان نیز توسط دشمنان اسلام صورت گرفته است. بسیاری از این تحریف‌ها نیز متاسفانه بین مردم نیز رایج شده است. تحریف‌هایی که ظلم آشکار به واقعه ارزشمند عاشوراست.
در این مطلب با بررسی کتاب‌های مهم در زمینه واقعه کربلا به دلایل و اهداف قیام امام حسین (علیه‌السلام) می‌پردازیم. در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
مطالب مرتبط:
کتاب الغدیر، کتابی جامع برای امت اسلامی
قیام برای اصلاح جامعه اسلامی (امر به معروف و نهی از منکر)
امام حسین (علیه‌السلام) بارها و به صورت کاملا واضح و روشن دلیل خود را از قیام خویش برشماردند. امام حسین (علیه‌السلام) زمانی که تصمیم به ترک مکه و حرکت به سمت کوفه گرفتند، وصیت‌نامه‌ای نوشتند. ایشان سپس این وصیت‌نامه را به نزد برادر خویش، محمد بن حنفیه به امانت سپاردند.
ایشان در این وصیت‌نامه دلیل خود از این قیام را نام برده‌اند: «إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَةِ جَدّی و أبی ؛ من برای جاه طلبی و کام جویی و آشوبگری و ستمگری قیام نکردم، بلکه برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم می خواهم امر به معروف و نهی از منکر و به شیوه جد و پدرم حرکت کنم».
هدف اصلی ایشان از این قیام، امر به معروف و نهی از منکر بود.
دلیل نهضت امام حسین (علیه‌السلام) در کتاب حماسه حسینی
شهید مرتضی مطهری در کتاب حماسه حسینی (جلد اول) دلیل نهضت امام حسین (علیه‌السلام) را این‌گونه توضیح می‌دهند:
« اما حسین چرا نهضت کرد؟ چه احتیاجی دارد که ما بخواهیم از خودمان دلیل ذکر کنیم؟ حسین به علی خودش دلیل نهضتش را بیان کرد، نه یک جا، نه دو جا و نه ده جا. اگر نگفته بود ما حق داشتیم که از پیش خودمان ببافیم. فرمود: « إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی»
در کمال صراحت می‌گوید که دنیای ما را مفاسد گرفته است، امت جدم فاسد شده است، قیام کردم برای اصلاح، من یک مرد اصلاح‌طلبم. « أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَةِ جَدّی و أبی» هدفی جز امر به معروف و نهی از منکر ندارم. امام حسین (علیه‌السلام) هدف نهضت خویش را روشن کرده است، در کمال روشنایی»
مطالب مرتبط:
گذری کوتاه بر زندگی امام موسی کاظم (ع)
دلیل قیام امام حسین (علیه‌السلام) در کتاب دو امام مجاهد
کتاب دو امام مجاهد از ۶ گفتار از آیت‌الله خامنه‌ای تشکیل شده است که در سال‌های ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ ایراد شده است. ایشان در این کتاب به چرایی و چگونگی اقدامات امام حسن (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) در برابر شرایط سیاسی زمان خویش می‌پردازند.
آیت‌الله خامنه‌ای درباره دلیل نهضت امام حسین (علیه‌السلام) این چنین می‌فرمایند:
« خود امام حسین (علیه‌السلام) در روزی که از مدینه خارج می‌شد، در نامه‌ای که نوشت، مسئله خارج شدن خود را این‌جوری اعلان کرد:« إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً». من که دارم از این‌جا خارج می‌شوم ـــ اگر خارج شدن را به معنای بیرون رفتن بگیریم، این‌جور که من دارم معنا می‌کنم معنا می‌دهد، مهنای دیگری هم دارد که آن بهتر است ـــ اگر من دارم از مدینه بیرون می‌روم، نه به منظور سیر و گردش و تفرج و ظلم و ستمگری یا فسادانگیزی در زمین است؛ منظور من این‌ها نیست؛ « إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی» من که دارم یرون می‌روم، منظورم این است که اصلاح کنم امت جدم را.
این نکته را همین‌جا تذکر بدهم که اصلاح در این‌جا به معنای اصلاح اصطلاحی ـــ یعنی رفرم ـــ نیست که در جامعه یک اصلاحاتی کنیم؛ نه منظور، این اصلاحات سطحی نیست. اصلاح یعنی اصلاح بنیانی، یعنی انقلاب، یعنی زیر و رو کردن قواره اجتماع؛ منظور حسین بن علی این است؛ ایجاد یک انقلاب بنیانی در جامعه.
« أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ»؛ منظور من این بوده از این بیرون رفتن از مدینه که امر به معروف کنم، نهی از منکر کنم.»
بررسی تحریفات رایج درباره هدف و دلیل قیام حسینی
امام حسین (علیه‌السلام) به صورت کاملا روشن و واضح بیان می‌کنند که هدف ایشان از قیام، امر به معروف و نهی از منکر بوده است. ایشان مشاهده می‌کنند که حاکمی مانند یزید که آلوده به انواع فسق و فجورهاست، خلافت و سکان‌داری جامعه اسلامی را برعهده گرفته است. بسیاری از مردم نیز سنت پیامبر را فراموش کرده‌اند و در واقع در بهترین حالت فقط به ظواهر اسلام عمل می‌شود.
در چنین شرایطی امام حسین (علیه‌اسلام) نه تنها با یزید بیعت نمی‌کنند بلکه برای احیای فریضه واجب امر به معروف و نهی از منکر قیام می‌کنند. در همین شرایط بعدها دشمنان اسلام و حتی بعضی افراد ساده‌ل، دلایل ساختگی دیگری را به عنوان هدف امام حسین (علیه‌السلام) ذکر کردند. دلایلی که هدف اصلی ایشان را به حاشیه می‌کشاند.
مطالب مرتبط:
آیا امام حسین (علیه‌السلام) قیام کردند تا کفاره گناهان امت باشند؟
شهید مطهری قویا و با ذکر دلایل بسیار با این فرضیه مخالفت می‌کنند. ایشان در جلد اول کتاب حماسه حسنی درباره رد این دلیل این‌گونه توضیح می‌دهند که این موضوع تحریفی آشکار است و در واقع این عقیده‌ای مسیحی است. یکی از اصول مسیحیت این است که حضرت عیسی (ع) برای این کشته شد تا کفاره گناهان امتش شود.
این عقیده با اسلام سازگار نیست و تحریف آشکار دلیل و هدف قیام امام حسین (علیه‌السلام) است.
آیا قیام امام حسین (علیه‌السلام) قیامی شخصی بود؟
یکی دیگر از تحریفاتی که بر قیام امام حسین (علیه‌السلام) وارد کرده‌اند، این است که قیام ایشان شخصی بوده و نیازی به تبعیت دیگران از ایشان نیست.
شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی درباره رد این تحرف این چنین می‌نویسند:
« تحریف معنوی دومی که از نظر تفسیر و توجیه حادثه کربلا رخ داد، این بود که گفتند می‌دانید چرا امام حسین رفت و کشته شد؟ یک دستور خصوصی فقط برای او بود و به او گفتند تو برو خودت را به کشتن بده. معلوم است، اگر یک چیزی دستور خصوصی باشد، به ما و شما دیگر ارتباط پیدا نمی‌کند، یعنی قابل پیروی نیست.
اگر بگویند حسین چنین کرد، تو چنین بکن! می‌گوید حسین از یک دستور خصوصی پیروی کرد، به ما مربوط نیست، به دستورات اسلام که دستورات کلی و عمومی است، مربوط نیست! آن یک دستور خصوصی مخصوص خودش بود. حال تفاوت ایندو چگونه است؟
امام حسین خودش فریاد کشیده است که علل و انگیزه قیام من مسائلی است که بر اصول کلی اسلام منطبق می‌شود، احتیاجی به دستور خصوصی نیست. دستور خصوصی در جایی می‌گویند که دستورهای عمومی وافی نباشد.
امام حسین در کمال صراحت فرمود اسلام دینی است که به هیچ مومنی ـــ حتی نفرمود به امام ـــ اجازه نمی‌دهد که در مقابل ظلم و ستم، مفاسد و گناه بی‌تفاوت باقی بماند. امام حسین مکتب به وجود آورد دلی مکتب عملی اسلام. مکتب او همان مکتب اسلام است ولی اسلام بیان کرد و حسین عمل کرد.»
مطالب مرتبط:
سخن پایانی
امام حسین (علیه‌السلام) بارها به صورت روشن بیان کردند که مهم‌ترین دلیل ایشان برای قیام، امر به معروف و نهی از منکر و عمل به دین اسلام بوده است. قیامی که به ثمر نشست و ۱۴۰۰ سال است که راهنمای راه مردم است.
