غیبت و غفلت

 

بسم الله الرحمن الرحیم

غیبت و غفلت

(عصر غیبت امام عصر عجّل الله و غفلت شیعیان و منتظران)

کاری از دکتر حمید قلندری بردسیری

نشرتابستان ۱۳۹۹

دهلی نو- هندوستان

چکیده

یکی از پیامد های غیبت طولانی امام معصوم(علیه السلام) برای مردم «غفلت» است. خداوند در برخی از آیات قرآن درباره رابطه طولانی شدن غیبت حجت الهی و غفلت مردم سخن می گوید. در آیه ۸۶ سوره طه درباره طولانی شدن غیبت حضرت موسی(علیه السلام) می فرماید:

«فَرَجَعَ مُوسى‏ إِلى‏ قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً قالَ یا قَوْمِ أَ لَمْ یَعِدْكُمْ رَبُّكُمْ وَعْداً حَسَناً أَ فَطالَ عَلَیْكُمُ الْعَهْدُ أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ یَحِلَّ عَلَیْكُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَخْلَفْتُمْ مَوْعِدی»؛پس موسى خشمگین و اندوهناك به سوى قوم خود برگشت [و] گفت: «اى قوم من، آیا پروردگارتان به شما وعده نیكو نداد؟ آیا این مدت بر شما طولانى مى‏نمود، یا خواستید خشمى از پروردگارتان بر شما فرود آید كه با وعده من مخالفت كردید؟»

در کتاب “کمال الدین و تمام النعمة” آمده است که این آیه درباره حضرت قائم(علیه السلام) نازل شده است . بنابراین این آیه به شیعیان هشدار می‌دهد که مانند امم گذشته نباشید که به ایشان کتاب آسمانی داده شد و چون میان آن‌ها و پیامبران فاصله افتاد و عمر‌های طولانی کردند و تنعم و راحتی یافتند و به آرزوهای دراز گرفتار شدند، دچار غفلت گشتند. همان غفلتی که نتیجه آن قساوت دل است و همان قساوت قلبی که ثمره‌اش فسق و گناه است. شیعیان هم آن گونه نباشند که چون زمان غیبت حضرت مهدی(علیه السلام) طولانی شد، به غفلت گرفتار شوند و یا این که به فسق و گناه بیفتند.

روش شیطان برای دور کردن انسان از ذکر و قرار دادن او در فضای غفلت، زینت دادن دنیا و مظاهر آن در نظر انسان و تبدیل ارزش به ضد ارزش است. چنان چه سامری نیز در داستان غیبت حضرت موسی (علیه السلام) گوساله ای را زینت بخشید و قومی را از ذکر الهی غافل ساخت.

مقدمه

اعتقاد به مهدی موعود مسئله ای است که در تمام ادیان و مذاهب مختلف جهان اعم از وثنیت، کلیمیت، مسیحیت، مجوسیت، اسلام و … مطرح بوده و هست بدین معنی که در آخر الزمان مصلحی ظهور خواهد کرد و به جنایتها و خیانتها و تبعیضهای بشر خاتمه خواهد داد.

فقر فرهنگ مهدوی و غفلت ازتنها منجی موعود جهانی حتی در شیعی ترین کشور جهان اسلام (ایران اسلام)موجب شده که حتی منتظران ندانند که در زمان غیبت چه وظایفی برعهده دارند گاهی به نظر می آید آنکه غایب است ماهستیم زیرا که مهدی صاحب الزمان در اجتماع ما حضور دارند و از احوال ما باخبر هستند و این مائیم که از احوال ایشان بی خبریم.

غیبت حجت الهی از مصادیق غیب پروردگار است ؛غیبت انبیا و اولیای الهی یکی از نعمتهای رایج در میان ایشان بوده است از روایات بر می آید که بیشتر انبیای الهی برای مدتی از امت خویش مخفی بوده اند.

بدون شک عقیده به مهدویت و اعتقاد به ظهور حضرت مهدی (عج) به عنوان منجی عالم بشریت براساس کتاب و سنت پدید آمده و همگی مسلمانان برآن اتفاق نظر دارند و بزرگان و صاحب نظران به متواتر بودن احادیث وارده در این باب حکم نموده اند. اعتقاد به مهدویت درک ما را نسبت به کرامت انسان بیدار می کند و این باور را که زمین نه از آن ستم پیشگان و استعمارگران بلکه از آن خداست و فرجام کار برای تقواپیشگان است در این مقاله به بررسی عوامل غفلت از حضور امام زمان در دوران غیبت خواهیم پرداخت که شامل دو بحث مهم می باشد.:

۱)عوامل غفلت از حضور امام زمان (عج)

۲)راههای مقابله با این عوامل

غفلت و بی خبری

«غفلت» دارای مفهوم وسیع و گسترده­ای است که هرگونه بی خبری از شرایط زمانی و مکانی (که انسان در آن زندگی می­کند) و از واقعیت­های فعلی، آینده و گذشته­ی خویش و از صفات و اعمال خود و از پیام­ها و آیات حق و همچنین هشدارهایی که حوادث تلخ و شیرین زندگی، به انسان­ها می­دهد را شامل می­شود[۱]. بی خبری از این واقعیت­ها و نداشتن موضع گیری صحیح در برابر آن­ها، خطر بزرگی برای سعادت انسان­ها است.

اقسام غفلت

• غفلت از عمر،

• غفلت از استعدادها،

• غفلت از مرگ،

• غفلت از نعمت­ها و …

یکی از انواع غفلت، غفلت از نعمت­ها است. از بزرگ ترین نعمت­های الهی، نعمت وجود مقدس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) می­باشند که انسان­ها برای رسیدن به کمال و قرب الهی (هدف از خلقت انسان) نیاز شدید و دائمی به این بزرگواران و هدایت الهی­ آنها دارند. در زمان کنونی، ما از وجود پر برکت آخرین حجت الهی- امام زمان (عجّل الله)- برخوردار هستیم اما سالهاست نسبت به این نعمت عظیم الهی در غفلتی پس عمیق، سال­های عمر را به سر برده و می­بریم.

حال ابتداءِ به بررسی عوامل این غفلت منتظران خواهیم پرداخت.

عوامل غفلت از حضور امام زمان (عجّل الله)

۱- گناه و رذایل اخلاقی

نفس انسان بطور طبیعی دارای جلاء و صفا است که حقیقت را درک می­کند. اما گناه به طور تدریجی این طبیعت را از بین می­برد نفس باطل و پلیدی را زیبا می­بیند و اولیاء و ائمه (علیهم السلام) را کم بها می­انگارد. زیرا رذایل اخلاقیِ درون انسان او را نسبت به هادیان الهی به یک دشمن سرسخت تبدیل نکند، غفلت و بی اعتنایی به این بزرگواران و هدایت­های الهی شان را به دنبال خواهد داشت.

۲- شیطان و حیله­های شیطانی

با توجه به آیات و روایات و تفاسیر، شیطان قدیمی ترین و خطرناک ترین دشمن آدمی، و به خصوص اولیای الهی بوده است. دشمنی او با اولیای الهی از این رو است که خداوند حکیم، فرصتی را که شیطان از خدا درخواست نمود، تا روزی که به وسیله­ی معصومین (علیهم السلام)، حکومت دین بر جهان، بر پا و عملی شود، مهلت داد. شیطان که با ترفندهای مختلف در دوران دیگر ائمه اطهار (علیهم السلام) مردم را نسبت به اهداف آنها، غافل و دور نمود تا از تحقق حکم قطعی پروردگار- حکومت دین بر جهان- جلوگیری کند، حال خوب می­داند که در زمان ظهور امام زمان (عجّل الله) قطعاً به اذن الهی هلاک می­شود؛ لذا از هر اقدامی در این زمینه کوتاهی نکرده و مردم را از طریق هوا پرستی، عدم همدلی در وفاداری به تعهدی که نسبت به اهلبیت (علیهم السلام) دارند، ترس بیهوده از امام زمان (عجّل الله) و … از تنها نماینده­ی الهی در روی زمین و موعود جهانی غافل نموده و می­نماید.

۳- تلاش­های دشمنان امام زمان (عجّل الله)

دشمنان امام زمان (عجّل الله) که در ایجاد غفلت نسبت به ایشان نقش اساسی را ایفا می­نمایند دشمنان اصلی همان استکبار جهانی است که از دیرباز با موعود جهانی آشنا هستند آنها اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله و سلم) را روز به روز مرجع توجه­ی هر چه بیشتر مردم جهان می­بیند، از این رو با اهداف و برنامه­های کوتاه و بلند مدت سعی در کنار زدن این تهدید جدی از خود دارند. از جمله فعالیت­های ننگین و شرم بار استکبار می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

الف) جدایی امت از خاندان رسالت.

ب) مکتب سازی (ایجاد اسلام آمریکایی)

پ) ایجاد و بسط تصوف و عرفان­های قلابی

ت) خدشه دار نمودن مسئله­ی امامت

ث) انکار مهدویت

ج) تحریف

چ) تخریب

ح) جایگزین سازی

۴- ایجاد جوّ امام زمانی در جامعه

اگر بخواهیم از عزاداری­ها و عباداتمان تقربی به ذات اقدس الهی پیدا کنیم، اگر بخواهیم سیاست و مدیریتمان گره­های جامعه­ را بگشاید، و اگر دوست داریم فرهنگ و هنرمان اثری از جاودانگی پیدا کند، همه صرفاً به این است که حضور جاودانه که در ندیدن و نبودن گرفته­ایم را به حضور و بودن و دیدن بگیریم و او کسی جز وجود اقدس امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه) نمی­باشد.

۵- کج روی­ها و کج اندیشی­ها در مسئله­ی مهدویت

الف) گسست یا دنباله روی

گاهی مسائل و مباحث مهدویت به زبانی مهجور توسط نسل پیشین مطرح گردیده که با مسائلی که نسل جدید با آن درگیر است، ارتباط ندارد.

لذا بهتر است طوری از مهدویت سخن بگوئیم که به ذائقه­ی نسل جدید خوش آید. به گونه­ای که به الگوهای رایج حکومتی و سیاسی و اجتماعی و عملی جامعه تبدیل گردد.

ب) قشری گری یا عقل گرایی

مقصود از قشری گری یعنی کج فهمی، انحراف و بدعت در معارف دینی به خصوص مسائل مربوط به مهدویت.

و عقل گرایی یعنی پذیرش معارف دینی و از جمله مباحث مهدوی از طریق اثبات قطعی عقل آنچنان که نه با واقعیت عقل هماهنگ است و نه با تربیت دینی سازگار.

ت) خرافه پردازی یا راز زدایی

خرافه پردازی یعنی حقایق ماورای طبیعی در مسئله­ی مهدویت دستخوش عوام زدگی شده و نتیجه آن ایجاد بلاهت در منتظران و افراد جامعه است.

و منظور از راززدایی اینکه مباحث مهدوی را در حد طبیعت به زیر کشاندن و آثار تربیتی و تحول بخش آن در زندگی فردی و اجتماعی فرصت بروز نیافتن.

۷- کوتاهی و عملکرد ضعیف جامعه (مردم و مسئولان)

• بی توجهی به اصول و آرمان­های انقلاب و نظام؛ به خصوص آرمان اصلی آن- فراهم نمودن مقدمات ظهور امام زمان (عجّل الله)- و سرگرم شدن به نزاع­ها و زد و بندهای سیاسی و جناحی و ترجیح منافع گروهی بر منافع و مصلحت نظام اسلامی.

• پرداختن به طرح­های فرعی و کم ارزش که موجب اتلاف وقت، استعداد و سرمایه­های عظیم مادی و معنوی ملت و کشور است.

• طرح مسائل کم ارزش و حتی ضد ارزش که جوّ جامعه را دچار ناامیدی و تنش می­نماید.

• تلف نمودن سرمایه­های مادی و معنوی کشور در طرح­هایی که سنخیتی با انقلاب ندارند.

• کم گذاری و بخل نسبت به هزینه­های بیت المال در راه آرمان اصلی انقلاب.

• پرداختن به تجمل گرایی و فراموش کردن ساده زیستی مورد انتظار امام زمان (عجّل الله).

• نصب مدیران نالایق بر اساس منافع جناحی و روابط شخصی.

• حذف افراد و مدیران لایق و بی توجهی به شایسته سالاری.

۹-جدا نکردن راه خود از مسئولان نالایق

۱۰-جوّ زدگی و فراموشی وظیفه­ی فردی و الهی.

۱۱-بی دقتی و سهل انگاری در انتخابات.

پ) کم توجهی نهادها و سازمان­های فرهنگی و تبلیغی و آموزشی به مسئله­ی مهدویت از قبیل حوزه، دانشگاه، آموزش و پرورش، صدا و سیما و … .

ت) فقدان دایرة المعارف جامع مهدویت، عدم تخصصی سازی آموزه­های مهدویت و نبود نظام ارزشیابی مدرسان و مبلغان فرهنگ مهدویت.

۸- رفتار و عمل کرد شیعیان

در واقع ضعف ارتباط ما با امام زمان (عجّل الله) و غفلت از ایشان و اهداف مقدسشان معلول ضعف ارتباطی ما با خدای رحمان است. ضعف ایمان به خداوند تبارک و تعالی موجبات غیبت طولانی مدت حضرت مهدی (عجّل الله تعالی فرجه) را فراهم آورده است و این امر ما را به سوی غفلت و بی خیالی از این رحمت واسعه­ی الهی کشانده است. ناگفته نماند در این میان عدم بصیرت، در حاشیه قرار دادن امام زمان (عجّل الله)، ضعف محبت به حضرت، دعای بدون پشتوانه و سوز، بی رغبتی در خدمت به ایشان، بی توجهی به ارزش­ها، عدم فهم دقیق روایات، دور پنداشتن ظهور، انتظار ضعیف و … از سوی شیعیان در غفلتی که گریبانگیر خودمان شده است، نقش اساسی داریم.

راه­های مقابله با عوامل غفلت از حضور امام زمان (عجّل الله)

۱- دوری از گناهان و پیمودن راه تقوا

اولین قدم در کمک کردن به حضرت (در واقع به خودمان)، اذیت نکردن ایشان بواسطه­ی گناهان ما است. لذا با دوری از محرمات و گناهان و کسب تقوای الهی، خود را از غفلتی هلاکت بار خارج نموده و در جهت کمک به نزدیک تر نمودن امر ظهور حضرت (عجّل الله) قدمی برداریم.

۲- توجه به هشدارهای الهی برای تهذیب نفس

تأکید خداوند سبحان بر ضرورت تزکیه­ی نفس برای مسلمین جای تأمل و دقت دارد تا متوجه شویم که هر چند اعتقادات صحیح هم داشته باشیم، اگر صفات رذیله در وجودمان باشد، همانند موانعی بر سر راه اعتقادات قرار می­گیرند و همین امر زمینه­ی فعالیت­های انحرافی شیطان و یارانش را فراهم نموده و در نتیجه موجب مانع اعمالی می­گردند که لازم است بر اساس آن عقاید انجام دهیم.

۳- مقابله با دشمنان امام زمان (عجّل الله)

الف) تهاجم فرهنگی به دشمنان که قطعاً دشمنان امام زمان (عجّل الله) می­باشند.

ب) شناخت دشمن، برنامه­ها و ترفندهای او در جهت فریب ملت­ها به خصوص ملت ایران و شیعیان.

پ) آَشنایی با تاریخ اسلام و معارف دینی.

ت) تحکیم اصول عقاید.

۴- آشتی با امام زمان (عجّل الله)

بیزاری جستن از هر آنچه ما و سایر مردم را از امام زمان (عجّل الله) دور می­کند؛ و هیچ پیوندی با ایشان و اهداف مقدسشان نداشته باشد و ما را آلوده­ی چرب و شیرین دنیا نماید؛ از علم و تحصیل و تحفص دینی­ که ما را در شهوت و حجاب علم آموزی گرفته تا هر آنچه که ما را لحظه به لحظه از خدای رحمان و خوبان الهی دور می­کند؛ تصفیه اموالی که با حقوق به جا مانده­ی الهی در آن­ها (خمس و زکات و انفاق و صدقه و …) تبدیل به خشم و غضب امام زمان (عجّل الله) و خداوند سبحان گشته­اند و …، و بلآخره از هر چیز که امام زمان (عجّل الله) را از ما دور نموده و یا موجب بخش ایشان را فراهم نماید.

۵- مقابله با کج روی­ها و کج اندیشی­ها در مسئله­ی مهدویت

الف) هدایت منتظران در مقابل گسست و دنباله روی؛

ب) قبول امامت زیرا امامت، امری متفاوت با مرید پروری یا تک روی است. و امام به منزله­ی کسی است که راه و رسم و حدود الهی را ترسیم می­نماید.

پ) عقل ورزی در مقابل عقل گرایی؛ به معنایِ باور توانایی­های عقل و دریافتن حقایق عمیق، بدون آن که حدود توانایی آن را منکر شویم.

ت) حق باوری در مقابل خرافه پردازی؛ به معنای پذیرفتن معارف دینی، از جمله معارف مهدویت و زندگی امام زمان (عجّل الله).

ث) حقیقت گرایی در مقابل انحصار گرایی و کثرت گرایی؛ به این معنا که: امام زمان (عجّل الله) و حکومت وی، نمونه اعلای عدالت است و پیش از ایشان، هر حکومت دینی و اسلامی به هر میزان به این مثل اعلی نزدیک باشد به همان میزان از مقبولیت و مشروعیت برخوردار است.

۶– توجه­ی هر چه بیشتر عالمان و شیعه نسبت به مسئله­ی مهدویت و تغییر رویه در این زمینه، از جمله:

الف) پرهیزگاری و پیشوایی منتظران.

ب) جهاد همه جانبه­ی فرهنگی.

پ) دستگیری از نسل جوان.

 ت) تجهیز به سلاح علم و حکمت. ث) توجه به ایجاد معیارهای لازم شخصیتی برای پذیرش فرهنگ مهدویت و … .

۷- بهبود عملکرد جامعه در مسئله­ی مهدویت؛ از جمله:

الف) ضرورت تحول در نگرش مدیریتی.

ب) جدا کردن راه خود از افرادی که توجهی به امام زمان (عجّل الله) خود ندارند.

پ) عدم جوّ زدگی و فراموشی وظیفه­ی فردی و الهی.

ت) دقت و احساس مسئولیت در امور جامعه و از جمله انتخابات.

ث) توجه­ی هر چه بیشتر سازمان­ها و نهادهای فرهنگی در این زمینه.

۸- تغییر در عمل کرد شیعه نسبت به وظایفی که در عصر غیبت بر عهده دارند؛ از جمله:

الف) شناخت خداوند حکیم و تقویت ایمان.

ب) بصیرت و رشد فکری.

پ) تقویت باورها (عقاید) و اجرای ارزش­ها.

ت) حفظ نظام اسلامی با تمام توان.

ث) حمایت همه جانبه از رهبر معظم انقلاب (حَفَظَهُ اللهُ).

ج) خدمت در انتظار برای رسیدن به عصر ظهور.

چ) دعا برای فرج.

ح) توجه به ارزش­های منتسب به پیشوایان دین.

خ) فهم دقیق روایات و تمایز بین روایات صحیح و غیر صحیح در باب مهدویت.

د) انتظار مثبت و ممدوح در دو بُعد فکری و عملی؛ که بُعد فکری آن از طریق معرفت امام و نزدیک شمردن فرج تأمین می­گردد و بعد عملی آن به واسطه­ی دعا، ورع و تقوا، حفظ و اشاعه­ی علم ائمه (علیهم السلام)، تسلیم محض در برابر امام (عجّل الله)، دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان حضرت، زمینه سازی در برقراری عدالت الهی به اجرا در خواهد آمد.

منابع و ماخذ:

• گنجی حسین، آماده باش یاران امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه)، ناشر: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی طوبای محبت، ۱۳۸۵.

• شجاعی محمّد، آشتی با امام زمان (عجّل الله) ، ناشر: نشر محیی، قم، ۱۳۸۵.

• آیت الله مصباح یزدی ، آفتاب ولایت، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة الله)، ۱۳۸۴.

• عسکری علی ، در انتظار مهدی (عجّل الله تعالی فرجه)، طاووس الجنه، ناشر: زعیم، ۱۳۸۲

• واحد تحقیقاتی گل نرگس، آیا ظهور امام زمان (عجّل الله) نزدیک است؟! ناشر: گل نرگس، ۱۳۸۵.

اللهم عجل لولیک الفرج

[۱]. مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، بی جا، بی نا، بی تا، ج ۲، ص ۳۲۱.